“Yaşasın!”

Her cumhuriyet bayramında tüm okul gırtlağımızı paralarcasına bağırırdık: “Yaşasın cumhuriyet!”

Zaten neslimin çocukluğu, sloganlara tıkıştırılmıştır!.. 

Her şey sloganlardan ibaretti: Sloganlarda varlık, dirlik ve birlik arar, sloganlarla gururlanırdık.

Aslında çok fakirdik: Ne üstte vardı, ne başta; yalınayak, başıkabak, aç, bîilaç okula gider, buna rağmen her bayrak merasiminden sonra, “Ne mutlu Türk’üm diyene!” diye bağırırken, başımız göğe ererdi. “On yılda on beş milyon genç yarattık her yaştan” derken, yüreğimiz titrer, “Bir Türk dünyaya bedeldir” sloganında göğsümüz kabarırdı…

“Cumhuriyet/Hürriyet” kafiyeli şiirleri bağıra bağıra okur, cumhuriyetin tek başına hürriyet olmadığını aklımıza bile getirmezdik.

Çocuktuk sonuçta: Çocuklukta her şey çok basittir.

Hayatı tümüyle içbükeyleştirmiş (kendi içine döndürülmüş anlamında) Türkiye’nin, dış âleme tamamen kapatılmış dünyasının ilk kırılmada çökeceğini elbette bilemezdik (Sovyetler Birliği de aynı hastalıktan çökmedi mi?).

Ayrıca sloganlarda ve böbürlenmelerde varlık aramanın gerçeklerden kaçış anlamına geldiğini de bilmiyorduk (benim neslim bunu öğreninceye kadar yaşlandı).

“Cumhuriyet; fikren, ilmen, bedenen kuvvetli ve yüksek seciyeli muhafızlar ister” cümlesini ortaokulun kapısında okuyunca, müthiş bir “muhafızlık” psikolojisine girdim. Atatürk’ün, cumhuriyeti gençlere emanet ettiğini duyduğumda ise hindi gibi kabardım. Yıllarım “muhafız” psikolojisi içinde geçti; çevremde “cumhuriyet düşmanı” arayıp durdum. 

Başöğretmen Hikmet Bey, bir gün bütün dördüncü ve beşinci sınıflara kocaman beyaz çakıl taşları taşıtıp tek katlı okulumuzun çatısına dizdi. Sonra aldı bizi, bir tepeciğe götürdü. Okulun çatısına “Cumhuriyet fazilettir: Yaşasın cumhuriyet!” yazmıştı.

Yıllar sonra tüm üst geçitlerde “Yaşasın Cumhuriyet!” afişlerini görünce, bir arpa boyu yol alamadığımız için hayıflandım. Demek oluyor ki, cumhuriyetle demokrasi arasındaki farkı hâlâ çözememişiz.

İngiltere, İspanya, Hollanda, Belçika, İsveç, Norveç, Danimarka, Lüksemburg, Monako, Japonya gibi ülkelerde cumhuriyet yok, ama demokrasi var. Buna karşılık Çin, İran, Irak, Suriye gibi ülkelerde “cumhuriyet” var, “demokrasi” yok! 

Yani cumhuriyet sadece bir çerçevedir: Bu çerçeveye diktatörlük de koyabilirsiniz, demokrasi de…

Biz bu çerçeveye 950’lere kadar diktatörlük koyduk, 950 sonrasında ağır-aksak da olsa demokrasiye geçtik.

Hazin ki, 27 Mayıs darbesiyle yerle bir olduk…

Darbenin mimarları “İkinci Cumhuriyet”i ilân ettiler (O günkü gazetelerde “İkinci Cumhuriyet”e ilişkin manşetleri okuyabilirsiniz).

Sonra tekrardan birinciye dönüldü.

On yılda bir darbeler altında kesilmekle birlikte, tekrar tekrar inşa ede ede bir noktaya kadar geldik şükür. 

“Yaşasın!”

“Kim yaşasın?”

“Demokratik Cumhuriyet!”